- info@dr-riazi.com
- 03132240943 و 09925062005
پلاژیوسفالی در کودکان یکی از موضوعاتی‌ست که والدین معمولاً بعد از تولد نوزاد، در مواجهه با شکل نامتقارن سر فرزندشان، با آن روبه‌رو می‌شوند. واژه‌ای که شاید در ابتدا کمی عجیب یا حتی ترسناک به‌نظر برسد، اما در واقع اغلب اوقات یک وضعیت قابل مدیریت و درمان‌پذیر است.
پلاژیوسفالی به حالتی گفته می‌شود که در آن جمجمه نوزاد به‌صورت نامتقارن رشد می‌کند، معمولاً به‌دلیل وارد آمدن فشار مستمر به یک سمت از سر. این موضوع معمولاً در چند ماه اول زندگی رخ می‌دهد و اگر به موقع تشخیص داده شود، می‌توان بدون نیاز به روش‌های پیچیده آن را اصلاح کرد. اما اگر نادیده گرفته شود، ممکن است شکل سر کودک برای همیشه نامتقارن باقی بماند.
پلاژیوسفالی معمولاً با نگاه کردن به سر کودک از بالا یا پشت قابل تشخیص است. یکی از شایع‌ترین علائم آن صاف شدن پشت سر یا پهلوهای سر است. در برخی موارد، ممکن است صورت کودک هم کمی نامتقارن به نظر برسد. این نامتقارنی می‌تواند باعث شود که یک چشم یا یک گوش کمی جلوتر از دیگری به‌نظر برسد.
در بعضی موارد شدیدتر، حتی ممکن است والدین متوجه تغییراتی در جای قرار گرفتن فک یا پیشانی کودک شوند. البته برای تشخیص دقیق‌تر، همیشه باید به پزشک مراجعه کرد. گاهی تفاوت‌های جزئی در شکل سر، کاملاً طبیعی و بدون نیاز به درمان هستند.
یکی از مهم‌ترین دلایل پلاژیوسفالی در کودکان وضعیت خوابیدن ثابت آن‌هاست. زمانی که نوزاد به‌مدت طولانی به پشت می‌خوابد یا همیشه سر خود را به یک سمت خاص می‌چرخاند، فشار مداوم باعث صاف شدن آن قسمت از جمجمه می‌شود. به همین دلیل، پلاژیوسفالی بیشتر در نوزادانی دیده می‌شود که کمتر در آغوش گرفته می‌شوند یا زمان زیادی را در تخت خواب می‌گذرانند.
از دیگر عوامل مؤثر می‌توان به زایمان‌های سخت، دوقلوزایی، فضای محدود رحم در دوران بارداری یا حتی مشکلات عضلانی مثل “تورتیکولی” (کجی گردن نوزاد) اشاره کرد که باعث می‌شود کودک همیشه سرش را به یک سمت خاص بچرخاند.
خوشبختانه در اغلب موارد، پلاژیوسفالی فقط یک مسئله ظاهری است و روی رشد مغز یا عملکرد ذهنی کودک تأثیر نمی‌گذارد. با این حال، از نظر اجتماعی و روانی، به‌ویژه در آینده، ممکن است روی اعتماد به نفس کودک تأثیرگذار باشد، به‌خصوص اگر تفاوت در ظاهر سر یا صورت به‌وضوح قابل مشاهده باشد.
در موارد شدیدتر و نادر، اگر پلاژیوسفالی با دیگر مشکلات ساختاری یا عصبی همراه باشد، ممکن است نیاز به بررسی‌های تخصصی‌تر وجود داشته باشد. اما در بیشتر کودکان، با اصلاح موقعیت خواب و حرکات روزمره، وضعیت به‌تدریج بهتر می‌شود.
اگر والدین متوجه شدند که شکل سر کودک در حال تغییر و نامتقارن شدن است، یا اینکه نوزاد تمایل دارد فقط به یک سمت خاص نگاه کند، بهتر است در اولین فرصت با پزشک متخصص کودکان یا متخصص مغز و اعصاب اطفال مشورت کنند. تشخیص زودهنگام می‌تواند روند درمان را بسیار ساده‌تر و مؤثرتر کند.
نکته مهم این است که هرچه سن نوزاد بیشتر شود و استخوان‌های جمجمه سفت‌تر شوند، اصلاح فرم سر نیز دشوارتر می‌شود. بنابراین، پیگیری سریع و اقدامات به‌موقع بسیار حیاتی است.
درمان پلاژیوسفالی بسته به شدت آن می‌تواند بسیار ساده یا کمی تخصصی‌تر باشد. در مراحل اولیه، اصلاح موقعیت خواب نوزاد بسیار مؤثر است. به‌طور مثال، والدین می‌توانند مطمئن شوند که کودک سرش را به طور متناوب به چپ و راست می‌چرخاند، یا از بالش‌های مخصوص اصلاح شکل سر استفاده کنند.
در مواردی که وضعیت پیشرفته‌تر باشد و تغییرات قابل توجهی در فرم سر ایجاد شده باشد، ممکن است پزشک استفاده از “کلاه مخصوص اصلاح فرم سر” یا همان هِلمِت‌تراپی را پیشنهاد دهد. این کلاه‌ها با طراحی ویژه‌ای که دارند، به شکل‌دهی مجدد سر کمک می‌کنند. البته باید تحت نظارت پزشکی استفاده شوند و نه به‌صورت خودسرانه.
پیشگیری از پلاژیوسفالی در کودکان ساده‌تر از درمان آن است. والدین می‌توانند با چند اقدام ساده، از شکل‌گیری این وضعیت جلوگیری کنند. مثلاً تغییر مکرر وضعیت خواب نوزاد، بغل کردن بیشتر، استفاده از تایم بیداری برای بازی روی شکم (Tummy Time) و توجه به حرکت سر کودک هنگام نشستن در صندلی خودرو یا کالسکه می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
این رفتارهای ساده باعث می‌شوند فشار روی یک نقطه خاص از سر وارد نشود و رشد متوازن‌تری صورت گیرد. البته مراقبت از نوزاد همیشه نیاز به توجه دقیق و ظرافت دارد؛ هیچ روش یکسانی برای همه کودکان وجود ندارد و باید با توجه به شرایط هر کودک تصمیم‌گیری شود.
برخی والدین تصور می‌کنند که شکل غیرعادی سر به مرور زمان خودش اصلاح می‌شود و نیازی به پیگیری پزشکی نیست. در حالی که پزشک با تجربه می‌تواند با بررسی دقیق، تفاوت بین پلاژیوسفالی ساده و دیگر اختلالات نادر مثل کرانیوسینوستوز (جوش خوردن زودهنگام استخوان‌های جمجمه) را تشخیص دهد.
از طرفی، تعیین اینکه آیا درمان نیاز است یا خیر، چه نوع درمانی مؤثرتر است و روند بهبودی چطور باید دنبال شود، همگی نیازمند راهنمایی تخصصی‌اند. بنابراین مراجعه به پزشک، نه فقط برای درمان، بلکه برای جلوگیری از اقدامات نادرست و خودسرانه اهمیت زیادی دارد.
یکی از دغدغه‌های رایج والدین این است که مبادا این مشکل ظاهری نشانه‌ای از یک بیماری عصبی یا ذهنی باشد. خوشبختانه، بیشتر موارد پلاژیوسفالی در کودکان هیچ تأثیر منفی بر عملکرد مغز یا رشد ذهنی کودک ندارند. جمجمه فقط پوشش محافظ مغز است و تغییرات ظاهری در آن لزوماً به معنای اختلال در مغز نیست.
اما همان‌طور که گفته شد، بررسی دقیق توسط پزشک ضروری‌ست تا اطمینان حاصل شود که مشکل محدود به شکل ظاهری است و نشانه‌ای از اختلال عمیق‌تر نیست.
بله، در بیشتر موارد. اگر به‌موقع تشخیص داده شود و اقدامات مناسبی انجام شود، به‌راحتی می‌توان فرم سر را به حالت طبیعی برگرداند یا بهبود داد. پلاژیوسفالی در کودکان نباید باعث نگرانی بیش از حد والدین شود، اما هم‌زمان نباید نادیده گرفته شود.
با آگاهی، دقت، و مشورت با پزشکان، می‌توان از این مسئله عبور کرد و رشد سالم و طبیعی کودک را تضمین کرد. همیشه یادتان باشد که پیشگیری بهتر از درمان است؛ اما اگر نیاز به درمان بود، علم پزشکی امروز ابزارهای کارآمدی در اختیار دارد.
تمامی توصیه های آورده شده صرفا برای افزایش اطلاعات عمومی شما عزیزان است و جایگزین تشخیص و درمان پزشک را نمی گیرد بنابراین تحت هر شرایطی باید به پزشک خود مراجعه نمایید.
مطالب مرتبط:
بستن پیشانی نوزاد تا چند ماهگی تاثیر دارد؟
ارسال دیدگاه